Depremden sonra neden kimseyi arayamıyoruz?

İstanbul’da bugün yaşanan Marmara Denizi merkezli sarsıntılar sonrası vatandaşlar sevdiklerine ulaşmak için yaşadıkları zorluğu toplumsal medyada lisana getirdi. Birinci olarak 4 büyüklüğünde, akabinde 6.2 şiddetindeki sarsıntı ve 5’i geçen artçılar sonrası çizgiler adeta kilitlendi. Pekala neden her zelzelede tıpkı sorun yaşanıyor? Telefonlar neden çalışmıyor?

Depremde telefonlar neden çalışmıyor?

Vodafone üzere GSM operatörleri, kullanıcılarına “GSM teknolojisinin yapısı gereği, zelzele üzere durumlarda SMS, internet tabanlı ses ve iletileşme uygulamalarını kullanmanızı rica ederiz” içerikli bilgilendirme iletileri gönderdi. Bu ileti, sorunun kaynağına dair ipuçları veriyor.

Telekomünikasyon uzmanları, sarsıntı anında yaşanan irtibat problemlerinin temel sebebinin “ani çok yüklenme” olduğunu belirtiyor. Zelzele üzere harikulâde durumlarda milyonlarca insan tıpkı anda sevdiklerini aramaya çalışıyor. Olağan koşullarda belli bir kapasiteye nazaran tasarlanmış şebekeler, bu ani yoğunluğu kaldıramıyor ve sistem cevap veremiyor.

İstanbul’da büyük deprem!

İstanbul’da kısa bir müddet evvel korkutan bir zelzele meydana geldi. İşte hususla ilgili ayrıntılar!

Bir baz istasyonunun tıpkı anda hizmet verebileceği kişi sayısı sonlu. Sarsıntı anında bu kapasitenin onlarca katı insan birebir anda aramaya çalışınca sistem kilitleniyor. Bu durum, tıpkı yılbaşı gecesi yahut kıymetli spor müsabakaları sonrası yaşanan yoğunluğa benziyor lakin çok daha şiddetli boyutta gerçekleşiyor.

İkinci büyük sorun ise altyapı hasarları. Sarsıntı nedeniyle baz istasyonları ziyan görebiliyor, fiber optik kablolar kopabiliyor yahut elektrik kesintileri yaşanabiliyor. Jeneratörler devreye girse bile yakıt ikmali gerektiğinde yahut jeneratörler de hasar gördüğünde irtibat kesiliyor.

Geçmiş sarsıntılardan ders çıkarılmış olsa da sorunu büsbütün çözecek bir sistem şimdi kurulabilmiş değil. 1999 Marmara ve 2023 Kahramanmaraş sarsıntılarında de misal bağlantı meseleleri yaşandı. Yetkililerin “altyapı güçlendirildi” açıklamalarına karşın bugün de vatandaşlar sevdiklerine ulaşmakta zorluk çekti.

Peki bu sorun çözülebilir mi? Uzmanlar, sistemin büsbütün çökmesini önlemenin mümkün olduğunu fakat maliyet ve teknik kısıtlamalar nedeniyle zorluklarla karşılaşıldığını belirtiyor. Örneğin, olağan vakitlerde kullanılmayan fakat afet anında devreye girecek “yedek kapasite” oluşturmak, operatörler için büyük maliyet manasına geliyor.

Türkiye üzere sarsıntı riski yüksek bir ülkede, telekomünikasyon altyapısının zelzeleye daha güçlü hale getirilmesi, daha fazla yedek kapasite oluşturulması ve acil durumlarda devreye girecek alternatif bağlantı sistemlerinin geliştirilmesi hayati kıymet taşıyor.

BTK, AFAD ve GSM operatörleri son yıllarda bu mevzuda çalışmalar yürütüyor. Taşınabilir baz istasyonları, uydu telefonları ve mesh ağlar üzere alternatif irtibat kanalları geliştirilmeye çalışılıyor. Lakin bu çalışmaların şimdi vatandaşların beklentilerini karşılayacak seviyede olmadığı açık.

Vatandaşlara ise zelzele anında klasik aramalar yerine SMS kullanmaları, WhatsApp, Telegram üzere internet tabanlı uygulamalara yönelmeleri ve acil olmayan aramaları ertelemeye ihtimam göstermeleri tavsiye ediliyor.

Deprem sonrası irtibat sorunu sırf teknik bir problem değil, tıpkı vakitte toplumsal bir hazırlık sıkıntısı. Hem operatörlerin hem kamu kurumlarının hem de vatandaşların üzerine düşen sorumluluklar var. Zelzele neslinde bir ülke olarak, her an yeni bir sarsıntıyla karşılaşabileceğimizi unutmadan, bağlantı altyapımızı güçlendirmek ve alternatif irtibat planları geliştirmek zorundayız.