Dünya daha mı hızlı dönüyor?
Dünya’nın dönüş suratındaki artış, 9 Temmuz 2025 tarihini kayıtlara geçen en kısa günlerden biri haline getirdi. Memleketler arası Dünya Rotasyonu ve Referans Sistemleri Servisi (IERS) tarafından yayımlanan bilgilere nazaran, gezegen 9 Temmuz’da olağandan 1.3 milisaniye daha kısa müddette döndü. Bu fark günlük yaşantıda fark edilemeyecek kadar küçük olsa da, hassas vakit ölçüm sistemleri ve uydu teknolojileri açısından kıymetli sonuçlar doğurabilecek nitelikte.
Dünya artık daha süratli dönüyor
Bilim insanları, bilhassa 2020’den bu yana barizleşen bu hızlanma eğiliminin gerisinde çeşitli jeofiziksel faktörlerin yattığını belirtiyor. En dikkat çeken etkenlerden biri, Ay’ın Dünya’ya olan pozisyonundaki değişiklik.
Şu anda Ay, Dünya’nın ekvator düzleminden azamî uzaklıkta bulunuyor. Bu durum, Ay’ın sebep olduğu gelgit tesirinin gezegen üzerindeki yavaşlatıcı tesirini azaltıyor ve Dünya’nın daha süratli dönmesine yol açıyor.
Ay’ın bu çeşit tesirleri, 18.6 yıllık döngülerle gerçekleşen “düğüm döngüsü” sürecine bağlı olarak şekilleniyor. Bu döngü sırasında Ay’ın ekvatora nazaran yaptığı açısal sapmalar – yani kuzey ve güney taraflı salınımlar – sadece gelgitleri değil, kimi araştırmalara nazaran global iklim desenlerini de etkileyebiliyor.
Örneğin 2006’daki büyük durağanlık devrinde Ay’ın bu hareketlerinin Pasifik Okyanusu üzerindeki sıcaklık dağılımlarında değişim yarattığı gözlemlenmişti. Şu an benzeri bir durağanlık evresinin 2024–2026 ortasında yine yaşanıyor olması, Dünya’nın dönme suratındaki artışla birebir vakit dilimine denk geliyor.
IERS datalarına nazaran bu durum süreksiz değil. 22 Temmuz’un 1.38 milisaniye, 5 Ağustos’un ise 1.5 milisaniye daha kısa sürmesi bekleniyor. Bu milisaniyelik farklar her ne kadar kişisel ömürde fark edilmese de, GPS, uydu pozisyonlandırma ve yüksek frekanslı ticaret sistemleri üzere atomik vakit doğruluğu gerektiren teknolojilerde kritik sapmalara yol açabiliyor.
Tüm bu gelişmeler, gezegenin uzun vadeli eğilimleriyle de çelişiyor. 1972’den itibaren Dünya’nın dönüşü yavaşladığı için vakit zaman saatlere “artık saniyeler” eklenmişti. Lakin 2016’dan bu yana bu türlü bir ekleme yapılmadı. Artık uzmanlar, tarihte birinci kere saatlerden saniye çıkarılması gerekebileceğini ve 2029 civarında “negatif artık saniye” uygulamasının gündeme gelebileceğini söylüyor.
