Anılar beyinde hareket ediyor! Peki nasıl?
Anıların beyindeki yeri sabit değil, vakitle fizikî olarak değişiyor olabilir. Northwestern Üniversitesi’nde yürütülen yeni bir nörobilim çalışması, hafızanın sadece zihinsel bir süreç olmadığını, tıpkı vakitte fizikî olarak hareket eden ve değişen bir yapı olabileceğini ortaya koydu.
Anılar beyinde fizikî olarak hareket ediyor
Fareler üzerinde gerçekleştirilen deneyler, bilhassa uzamsal hafızadan sorumlu hipokampus bölgesinde, vakit içinde oluşan nöral örüntülerin sabit kalmadığını gösteriyor.
Araştırma takımı, fareleri sanal bir ortamda koşu bandına yerleştirerek denetimli bir deney alanı oluşturdu. Deney boyunca çevresel etkenler sabit tutuldu; ekranda farelerin hareketine nazaran şekillenen bir labirent görüntülendi, belli bir koku ve art planda beyaz gürültü kullanıldı. Bu şartlarda, hipokampüsteki nöral aktivite yüksek çözünürlüklü görüntüleme teknikleriyle gerçek vakitli olarak izlendi.
Gözlemler sonucunda, temsili kayma ismi verilen bir olgunun varlığı tespit edildi. Bu olgu, tıpkı tecrübe tekrarlandığında bile beynin birebir nöral örüntüyü üretmediğini; tersine, yavaşça farklılaşan bir biçimde yine organize olduğunu gösteriyor.
Daha evvel bu cins kaymaların çevresel değişimlere bağlı olduğu düşünülüyordu. Lakin çalışmada çevresel şartlar sabitken bile bu değişimlerin devam ettiği görüldü. Bulgular, bu hareketin beynin içsel bir yine yapılanma süreci olduğunu gösteriyor.
Araştırmayı yürüten Daniel Dombeck ve takımı, bu hareketin beynin bilgiyi nasıl depoladığına ve organize ettiğine dair değerli bir ipucu taşıdığını düşünüyor. Tanıdık fakat farklılaşan tecrübelerin —örneğin bir kişinin tekraren gittiği favori bir restoranı ziyaret etmesi gibi— her seferinde hafızada tekrar kategorize edildiği belirtiliyor. Bu da anıların, vakit içinde beyinde fizikî olarak yer değiştirebileceğini gösteriyor.
Bu keşif, bilhassa insanlarda hafıza bozukluklarının nasıl ortaya çıktığını anlamada ve tedavi yaklaşımlarını tekrar tanımlamada çığır açıcı sonuçlar doğurabilir. Hafızanın sabit değil, dinamik bir yapıya sahip olduğunun kanıtlanması, yapay zeka alanında da biyolojik hafıza sistemlerini daha gerçekçi biçimde modelleme çalışmalarına yeni bir taraf verebilir.
