iPhone depremde neden uyarmadı?
Türkiye üzere etkin fay çizgileri üzerinde bulunan ve her an büyük bir zelzele riskiyle karşı karşıya olan bir ülkede, teknoloji hayat kurtaran en kıymetli araçlardan biri haline geliyor. Android işletim sistemine sahip telefonlar, Google’ın geliştirdiği kitle kaynaklı zelzele ihtar sistemi sayesinde saniyeler öncesinden kullanıcılara bildirim gönderiyor. Fakat, milyonlarca iPhone kullanıcısı ise Apple’ın emsal bir hizmeti Türkiye’de neden sunmadığını sorguluyor.
iPhone zelzelede neden uyarmadı? Android ile farkı ne?
Konunun temelinde, Apple ve Google’ın sarsıntı ihtar sistemlerini çalıştırma biçimlerindeki temel farklılık yatıyor.
Google’ın Sistemi (Android)
Google, Android Sarsıntı İhtar Sistemi’ni iki temel formülle çalıştırıyor. Birincisi, Apple üzere, ülkelerin resmi sarsıntı ihtar ağlarıyla entegre olmak. İkincisi ve daha yaygın olanı ise kitle kaynaklı bir yol kullanması. Bu yolda, dünya genelindeki milyonlarca Android telefonun ivmeölçerleri birer küçük sismograf üzere kullanılıyor. Bir sarsıntının birinci dalgası olan P dalgasını hisseden telefonlar, bu bilgiyi anında Google sunucularına iletiyor. Sistem, binlerce telefondan gelen datayı tahlil ederek zelzelenin merkez üssünü ve büyüklüğünü saniyeler içinde tespit ediyor. Akabinde, tesir alanındaki öbür kullanıcılara “Sarsıntı bekleniyor” uyarısı gönderiyor. Bu model, resmi bir devlet altyapısına direkt bağımlı olmadığı için Türkiye dahil birçok ülkede faal olarak çalışabiliyor.
Apple’ın Sistemi (iOS)
Apple ise farklı bir siyaset izliyor. Şirket, sarsıntı ikazları için kitle kaynaklı bir data toplama sistemi kullanmıyor. Bunun yerine, sadece bulunduğu ülkenin resmi hükümet kurumları tarafından sağlanan erken ikaz sistemleriyle entegre oluyor. Örneğin, ABD’de ShakeAlert, Japonya’da ise Japonya Meteoroloji Ajansı’nın Acil Sarsıntı Uyarısı (EEW) sistemiyle iş birliği içinde çalışıyor. Bu sistemlerin, Apple’ın entegrasyon için talep ettiği muhakkak teknik standartlarda ve süratte data akışı sağlaması gerekiyor.
Türkiye’deki Durum: Pürüz Teknik mi, Bürokratik mi?
Türkiye’de AFAD (Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı) ve Kandilli Rasathanesi üzere son derece ehil kurumlar bulunuyor. AFAD’ın geliştirdiği HAYAT (Haber Alma ve Yayma) Projesi üzere erken ikaz sistemleri üzerinde çalışmalar devam ediyor. Ayrıyeten, “AFAD Acil” taşınabilir uygulaması üzerinden bildirimler gönderiliyor.
Ancak uzmanlar, Apple’ın sistemini Türkiye’de devreye sokmamasının önündeki mahzurun, mevcut ulusal erken ihtar altyapısının Apple’ın küresel entegrasyon standartlarına tam olarak uygun olmamasından kaynaklanabileceğini belirtiyor. Ayrıyeten, iki taraf ortasında bu entegrasyonu sağlayacak resmi bir iş birliğinin şimdi tamamlanmaması da olabilir. Yani sorun, Türkiye’de bir ihtar sisteminin olmaması değil. Bu sistemin Apple’ın kapalı ekosistemine entegre edilmesi için gereken teknik ve bürokratik adımların şimdi atılmamış olmasıdır.
Apple’ın resmi sistemi gelene kadar iPhone kullanıcıları için alternatifsiz değil. Uzmanlar, tüm akıllı telefon kullanıcılarının şu adımları atmasını öneriyor:
AFAD Acil Uygulaması: AFAD’ın resmi taşınabilir uygulamasını indirip, pozisyon müsaadelerini daima açık tutmak.
Kandilli Rasathanesi Uygulaması: Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü’nün taşınabilir uygulamasını takip etmek.
Üçüncü Parti Uygulamalar: Milletlerarası sismoloji merkezlerinin (örneğin EMSC) geliştirdiği LastQuake üzere sağlam uygulamaları kullanmak.
Milyonlarca vatandaşın can güvenliğini ilgilendiren bu değerli özelliğin bir an evvel Türkiye’deki iPhone’lara da kazandırılması gerekiyor. Bu nedenle, Apple ile Türkiye’deki yetkili kurumlar ortasında gerekli iş birliğinin hızlandırılması, kamuoyunun en büyük beklentisi olmaya devam ediyor.
